13 oktober 2024, lokale gemeenteraadsverkiezingen
Hou je klaar, want we nemen je mee doorheen de stappen die worden ondernomen in aanloop naar en na de lokale verkiezingen.
De aanloop naar de verkiezingen
De verkiezingen komen er binnenkort aan. Er zijn een paar mijlpalen in de voorbereiding hiervan. Zo stelt de dienst burgerzaken kiezerslijsten op en verstuurt ze oproepingsbrieven.
Daarnaast start ook de sperperiode op 1 juli 2024. In deze periode krijgen lokale partijen een aantal beperkingen opgelegd tijdens de verkiezingscampagne. Zo mag overheidscommunicatie niet langer gebruikt worden om het imago te bevorderen van een mandataris (bijv. schepen of minister) of een politieke partij. Ook mogen politieke partijen geen gadgets verspreiden of telefooncampagnes voeren. Mogelijks worden de huidige beperkingen qua grootte voor reclameborden, het gebruik van commerciële reclameborden of reclamespots wel nog opgeheven.
Als jeugdambtenaar moet je er dus vooral mee rekening houden dat de vorige beleidsperiode (2019-2024) nog niet voorbij is. Voor belangrijke realisaties zal de huidige bestuursploeg bijv. de oplevering liefst voor de verkiezingen zien of zelfs nog voor die sperperiode.
Voor meer info over de sperperiode kan je terecht op de website van de Vlaamse Overheid.
Verkiezingsdag 13 oktober 2023
Op 13 oktober kan (bijna) elke meerderjarige inwoner een stem uitbrengen. Nieuw dit jaar is dat er geen opkomstplicht meer geldt in Vlaanderen. Iedere stemgerechtigde kan er zelf voor kiezen om al dan niet te gaan stemmen.
Opkomstplicht weg? Wat zal het effect zijn?
De opkomstplicht voor de lokale verkiezingen in Vlaanderen is afgeschaft. Reinout Van Zandycke zegt daarover in een artikel op Sociaal.net dat mensen in een kwetsbare positie het vaakst zullen thuisblijven. Daar kan het middenveld iets aan doen, door als sociale professional de mensen waarmee ze werken te overtuigen. In zo’n gesprekken is het zaak gemeenschappelijkheid op te zoeken in plaats van te vervallen in discussies.
En te zorgen voor laagdrempeligheid en concrete voorbeelden. Ook Unia vreest dat veel personen met een handicap niet zullen stemmen bij de volgende verkiezingen. Zorgen voor bewustwording en heldere informatie voor kwetsbare groepen (nieuwkomers, jongeren, personen in armoede, ouderen,…) is volgens hen cruciaal.
Het is voorlopig nog koffiedik kijken wat het effect zal zijn van het wegvallen van deze opkomstplicht. In stap 5 komen we hierop terug wanneer we jouw rol als ambtenaar bespreken in het informeren van jongeren over de verkiezingen.
In enkele Vlaamse steden en gemeenten zal er mogelijks ook een proefproject lopen waarbij kiezers binnen hun gemeente naar een stembureau naar keuze mogen gaan om hun stem uit te brengen. In Brussel zal dit sowieso het geval zijn. (Bron: Bruzz)
Na het sluiten van de stemming, sijpelen de eerste stemresultaten binnen. Nieuw dit jaar is dat vanaf nu de resultaten ook raadpleegbaar zullen zijn per stembureau (of meerdere stembureaus bij minder dan 500 stemmers in een bureau). Mogelijks ook wel interessante info voor jou?
Na de verkiezingen
Zitjes in de gemeenteraad, de lijststem doet er niet meer toe.
Eens de resultaten bekend zijn, wordt het ook duidelijk wie in de gemeenteraad zal zetelen.
Hierbij zal in Vlaanderen de lijsstem niet langer een cruciale factor spelen. De lijststem is het bolletje bovenaan een kieslijst dat de kiezer aanvinkt als die akkoord gaat met de volgorde van de kandidaten op de lijst. Volgens een complex systeem zorgde de lijststem ervoor dat vooral de eerste kandidaten op de lijst zeker voldoende stemmen kregen om verkozen te geraken.
Je zal de komende verkiezingen nog steeds bovenaan de lijst een bolletje kunnen kleuren, maar dit telt dan enkel nog als een stem voor de partij. De plaats op de lijst van de partij zal kandidaten dus niet langer een voorsprong opleveren. Om een zitje in de gemeenteraad te verkrijgen, zullen alleen de voorkeurstemmen nog geteld worden.
Zoektocht naar een coalitie, de burgemeester aan zet!
Vanaf 14 oktober start de zoektocht naar een coalitie. Een wijziging tegenover de vorige lokale verkiezingen in Vlaanderen is dat het initiatiefrecht om een coalitie te vormen bij de stemmenkampioen van de grootste partij zal liggen voor twee weken. Na die periode gaat de fakkel over naar de op één na grootste partij om een poging te wagen.
Wanneer uiteindelijk een coalitie is gevormd zal het de kandidaat met de meeste voorkeurstemmen in de grootste partij zijn die automatisch burgemeester wordt. Dit is op zich geen grote verandering, want vandaag de dag is het bijna altijd de populairste kandidaat van de grootste fractie die de sjerp claimt. Het wordt nu wel moeilijker om tijdens de legislatuur de sjerp door te geven aan een mogelijke opvolger.
De vorming van deze coalitie gaat gepaard met het schrijven van een bestuursakkoord. Het is een soort gedeelde visie op de toekomstplannen voor de gemeente tijdens de volgende legislatuur waar alle partijen van de coalitie zich in kunnen vinden.
Lees hierover meer op de website van Agentschap Binnenlands Bestuur of bekijk onderstaand filmpje.
In de gemeente Voeren en in de zes randgemeenten met faciliteiten rond Brussel worden de schepenen en de OCMW-raad (met het Vast Bureau) rechtstreeks door de kiezer verkozen. In de zes randgemeenten wordt ook de burgemeester op een andere manier verkozen. Die wordt eerst bij de Vlaamse minister ‘voorgedragen’, na een stemming door de nieuwe gemeenteraad; vanaf dan mag hij zich ‘aangewezen burgemeester’ noemen. Daarna moet de minister hem ‘benoemen’. Vanaf de benoeming krijgt hij de officiële titel van ‘burgemeester’.
Installatievergadering van de gemeenteraad
Uiterlijk de eerste vijf werkdagen van december (2-6 december 2024) moet de installatievergadering van de gemeenteraad plaatsvinden. Dit is in Vlaanderen dus vroeger dan vorige keer (toen dit begin januari was).
Op deze vergadering worden de nieuwe raadsleden geïnstalleerd, de schepenen verkozen en onder andere de rangorde van schepenen en raadsleden bepaald. De gemeenteraad neemt ook kennis van de aanduiding van de burgemeester.
In fusiegemeenten waar de fusie ingaat vanaf 1 januari 2025 is er een afwijking van bovenstaande regels bij de installatie van de gemeenteraad. De belangrijkste wijziging is dat de installatievergadering later zal plaatsvinden, op 2 januari 2025 om 20u. Er zijn nog andere afwijkingen die in 2024 door de minister van Binnenlands Bestuur zullen worden toegelicht.
Opmaak van het meerjarenplan.
Van zodra de installatievergadering voorbij is, gaat de nieuwe bestuursploeg naar de schrijftafel om een nieuw meerjarenplan uit te schrijven.
Het meerjarenplan dat door de vorige bestuursploeg werd opgesteld, loopt nog één jaar door. Op die manier krijgt de nieuwe bestuursploeg een volledig jaar de tijd om haar plannen op te maken. Tegen het einde van dat jaar (nu dus 2025) moet het meerjarenplan af zijn en goedgekeurd worden door de gemeenteraad.